23 sierpnia, 2024

Co to jest oprogramowanie szpiegujące? Jak działa spyware?

Sebastian Witkowski

Oprogramowanie szpiegujące, znane również jako spyware, to jedno z najstarszych i najpowszechniejszych zagrożeń w świecie cyberbezpieczeństwa. Choć może wydawać się, że termin ten pochodzi z filmów o szpiegach, w rzeczywistości odnosi się do złośliwego oprogramowania, które potajemnie gromadzi dane użytkownika bez jego wiedzy i zgody. Współczesne technologie, które mają na celu ułatwienie codziennego życia, niestety stają się również celem cyberprzestępców. Spyware działa w sposób niewidoczny, zbierając cenne informacje, takie jak dane logowania, numery kart płatniczych, a nawet historię przeglądania internetu.

Infekcja urządzenia przez spyware może mieć poważne konsekwencje zarówno dla osób prywatnych, jak i firm. Utrata poufnych danych, spadek wydajności systemu oraz naruszenie prywatności to tylko niektóre z negatywnych skutków działania tego rodzaju oprogramowania. W artykule omówimy, czym dokładnie jest spyware, jak działa oraz jakie są metody ochrony przed jego złośliwym działaniem.

Co to jest spyware?

Spyware, czyli oprogramowanie szpiegujące, to rodzaj złośliwego oprogramowania, które po cichu infiltruje urządzenia, takie jak komputery czy smartfony, aby gromadzić i przesyłać poufne informacje użytkownika bez jego wiedzy. Zgromadzone dane mogą obejmować szeroki zakres informacji, od naciśnięć klawiszy, przez dane logowania, aż po szczegóły transakcji finansowych. W przeciwieństwie do innych form złośliwego oprogramowania, spyware zazwyczaj nie niszczy danych ani nie uszkadza systemu, na którym się znajduje. Zamiast tego jego głównym celem jest szpiegowanie aktywności użytkownika i kradzież danych, które następnie mogą być wykorzystywane do różnych nielegalnych celów, takich jak kradzież tożsamości czy oszustwa finansowe.

Początkowo spyware atakowało głównie komputery z systemem Windows, ale wraz z rozwojem technologii, zagrożenie rozprzestrzeniło się również na komputery Apple oraz urządzenia mobilne. Zwiększona popularność smartfonów sprawiła, że ataki na te urządzenia stały się bardziej powszechne i zaawansowane, co stawia użytkowników w szczególnie trudnej sytuacji, zwłaszcza że telefony są często wykorzystywane do bankowości mobilnej i innych działań wymagających wysokiego poziomu bezpieczeństwa.

Jak działa spyware?

Oprogramowanie szpiegujące działa w sposób niewidoczny dla użytkownika, funkcjonując w tle i monitorując jego aktywność na urządzeniu. Proces działania spyware można podzielić na trzy główne etapy: infiltrację, monitorowanie i gromadzenie danych oraz przesyłanie lub sprzedaż zebranych informacji.

Infiltracja: Spyware może dostać się na urządzenie na wiele sposobów. Najczęściej jest instalowane jako ukryty komponent w oprogramowaniu pobranym z internetu, zwłaszcza z niepewnych źródeł. Często infekcja odbywa się poprzez otwieranie zainfekowanych załączników e-mail lub kliknięcie na złośliwe linki w wiadomościach phishingowych. Może również przedostawać się na urządzenie poprzez exploity, czyli luki w zabezpieczeniach oprogramowania lub sprzętu.
Monitorowanie i gromadzenie danych: Po zainstalowaniu, spyware rozpoczyna zbieranie danych. Może to obejmować monitorowanie aktywności internetowej, rejestrowanie naciśnięć klawiszy (tzw. keylogging), czy nawet przechwytywanie zrzutów ekranu. Zebrane informacje mogą obejmować hasła, dane logowania, szczegóły dotyczące kart kredytowych, a także inne prywatne dane użytkownika.
Przesyłanie lub sprzedaż danych: Zebrane dane są następnie przesyłane do osób trzecich. Mogą być sprzedawane na czarnym rynku, wykorzystywane do kradzieży tożsamości lub do przeprowadzania innych przestępstw, takich jak oszustwa finansowe. Zebrane informacje mogą również posłużyć do profilowania użytkownika i wykorzystywania jego danych w celach reklamowych bez jego zgody.

Jak spyware infekuje urządzenia?

Spyware może zainfekować urządzenie na wiele sposobów, wykorzystując różnorodne techniki, które mają na celu obejście zabezpieczeń i zainstalowanie się na komputerze lub smartfonie użytkownika. Poniżej omówione są najczęstsze metody, którymi spyware przedostaje się na urządzenia.

Phishing i spoofing

Jedną z najbardziej powszechnych metod infekcji jest phishing, czyli fałszywe wiadomości e-mail, SMS-y lub komunikaty, które wyglądają na pochodzące od zaufanych źródeł. Celem takich wiadomości jest nakłonienie użytkownika do kliknięcia w złośliwy link lub otwarcia zainfekowanego załącznika, co prowadzi do instalacji spyware. Spoofing, czyli podszywanie się pod legalne strony internetowe, również jest powszechnie wykorzystywany do rozprzestrzeniania oprogramowania szpiegującego.

Luki w zabezpieczeniach (exploity)

Spyware często wykorzystuje exploity, czyli luki w zabezpieczeniach systemów operacyjnych, aplikacji lub sprzętu. Exploity te pozwalają na instalację złośliwego oprogramowania bez interakcji użytkownika. Atakujący mogą wykorzystać te luki do uzyskania zdalnego dostępu do urządzenia, co umożliwia im instalację spyware w sposób zupełnie niezauważony.

Pakiety oprogramowania (bundling)

Często spyware jest instalowane na urządzeniach użytkowników poprzez tzw. bundling, czyli dołączanie złośliwego oprogramowania do legalnych aplikacji lub darmowego oprogramowania pobieranego z internetu. Użytkownik, instalując główny program, nieświadomie zgadza się na instalację dodatkowego, szkodliwego oprogramowania. Tego typu praktyki są szczególnie powszechne w przypadku oprogramowania pobieranego z niezaufanych źródeł.

Zainfekowane strony internetowe

Spyware może być także rozpowszechniane poprzez zainfekowane strony internetowe, które automatycznie instalują złośliwe oprogramowanie na urządzeniu użytkownika po jego odwiedzeniu. Technika ta, znana jako drive-by download, jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ nie wymaga żadnej akcji ze strony użytkownika poza otwarciem strony.

Trojany

Trojany to kolejne powszechne narzędzie do dystrybucji spyware. Działają one poprzez podszywanie się pod legalne aplikacje lub pliki, które po zainstalowaniu lub uruchomieniu dostarczają złośliwe oprogramowanie na urządzenie. Trojany mogą być dystrybuowane przez e-maile, zainfekowane pliki do pobrania lub za pośrednictwem nośników wymiennych, takich jak pendrive’y.

Infekcja spyware może mieć poważne konsekwencje, dlatego ważne jest zrozumienie, jak ten rodzaj złośliwego oprogramowania dostaje się na urządzenia. Świadomość tych zagrożeń jest kluczowa do skutecznej ochrony przed nimi. Jak zaszczepić świadomość w swoich pracownikach? Tutaj z pomocą przychodzą szkolenia z cyberbezpieczeństwa dla pracowników lub testy phishingowe dla firm. Jeśli zastanawiasz się, co wybrać, to koniecznie skontaktuj się z nami – jesteśmy od doradzania!

Szkolenie CyberBezpieczny Pracownik

Zbuduj świadomość o zagrożeniach w sieci i zapobiegaj wyciekowi krytycznych danych!

Sprawdzam!

Testy phishingowe i socjotechniczne dla firm

Zbadaj stopień świadomości pracowników oraz ich odporność na zagrożenia w Internecie!

Sprawdzam!

Rodzaje oprogramowania szpiegującego

Oprogramowanie szpiegujące obejmuje różnorodne narzędzia do monitorowania i gromadzenia danych użytkowników bez ich wiedzy. Różnią się one celem, metodą działania oraz stopniem zagrożenia, jakie stanowią. Oto najważniejsze rodzaje spyware:

Rodzaj Spyware	Opis	Zagrożenia
Keyloggery	Rejestrują naciśnięcia klawiszy na klawiaturze użytkownika.	Kradzież haseł, danych logowania, prywatnych wiadomości.
Trojany bankowe	Atakują strony banków, modyfikując treści transakcji i pozyskując dane uwierzytelniające. (np. Emotet)	Kradzież środków finansowych, naruszenie danych bankowych.
Infostealery	Skanują system w poszukiwaniu wrażliwych informacji.	Kradzież danych osobowych, plików, dokumentów, wyłudzenia, szantaż.
Adware	Śledzi aktywność użytkownika w celu dostarczania ukierunkowanych reklam.	Śledzenie zachowań online, naruszenie prywatności.
Rootkity	Ukrywają swoją obecność, umożliwiając przejęcie kontroli nad systemem.	Trudne do wykrycia, pełna kontrola nad urządzeniem przez atakującego.
System Monitor	Rejestrują działania użytkownika na urządzeniu, w tym strony, czaty, e-maile.	Tworzenie szczegółowych profili użytkowników, naruszenie prywatności.
Tracking Cookies	Śledzą aktywność użytkownika w sieci poprzez pliki cookies.	Naruszenie prywatności, śledzenie aktywności online.
RedShell	Instalowany podczas instalacji gier, śledzi aktywność graczy.	Zbieranie danych o użytkowaniu gier, naruszenie prywatności.
Mobilny spyware	Zbiera dane z urządzeń mobilnych, takie jak dzienniki połączeń, historia przeglądania.	Kradzież danych osobowych, śledzenie lokalizacji, nagrywanie dźwięku i obrazu.

Skutki infekcji spyware

Infekcja urządzenia przez oprogramowanie szpiegujące (spyware) może mieć poważne konsekwencje, które wpływają zarówno na prywatność użytkownika, jak i na wydajność zainfekowanego systemu. Skutki te mogą być różnorodne i zróżnicowane w zależności od rodzaju spyware oraz celu, jaki przyświeca jego twórcom.

Utrata prywatności

Jednym z najbardziej bezpośrednich skutków infekcji spyware jest utrata prywatności. Oprogramowanie to może monitorować i gromadzić informacje o użytkowniku, takie jak dane logowania, numery kart płatniczych, prywatne wiadomości czy historia przeglądania. Te dane mogą być następnie sprzedawane na czarnym rynku lub wykorzystywane do kradzieży tożsamości, co może prowadzić do poważnych problemów finansowych i prawnych.

Kradzież tożsamości i oszustwa finansowe

Spyware, szczególnie takie jak keyloggery czy trojany bankowe, może być wykorzystane do kradzieży danych osobowych i finansowych. Atakujący mogą uzyskać dostęp do kont bankowych, kart kredytowych, a nawet zaciągnąć kredyty na nazwisko ofiary. Skutkiem tego może być drenaż konta bankowego, zaciągnięcie pożyczek w imieniu ofiary lub inne formy oszustw finansowych.

Spadek wydajności systemu

Obecność spyware na urządzeniu może znacząco wpłynąć na jego wydajność. Ponieważ spyware działa w tle, często korzysta z zasobów systemowych, takich jak pamięć RAM czy procesor, co prowadzi do spowolnienia działania urządzenia. Użytkownik może zauważyć, że jego komputer lub telefon działa wolniej, częściej się zawiesza lub ma problemy z uruchamianiem aplikacji.

Zmiany w ustawieniach systemowych

Niektóre rodzaje spyware mogą dokonywać zmian w ustawieniach systemowych urządzenia. Na przykład mogą zmienić stronę startową przeglądarki, dodać nowe paski narzędzi, zmienić ustawienia bezpieczeństwa lub zablokować dostęp do niektórych funkcji systemu. Może to prowadzić do dalszych problemów, takich jak zwiększone ryzyko infekcji innymi rodzajami malware.

Naruszenie danych firmowych

W przypadku, gdy spyware zainfekuje urządzenie w środowisku firmowym, może to prowadzić do wycieku poufnych danych biznesowych. Takie informacje mogą obejmować dane klientów, plany strategiczne firmy, tajemnice handlowe lub inne wrażliwe dane, które mogą być wykorzystane przez konkurencję lub cyberprzestępców. Skutkiem tego mogą być poważne straty finansowe oraz naruszenie reputacji firmy.

Potencjalne konsekwencje prawne

W niektórych przypadkach infekcja spyware może prowadzić do konsekwencji prawnych, zwłaszcza jeśli dane, które zostały naruszone, dotyczą osób trzecich lub naruszają przepisy o ochronie danych osobowych. Firmy mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności za brak odpowiednich środków ochrony danych, co może skutkować karami finansowymi lub innymi sankcjami prawnymi.

Jak chronić się przed oprogramowaniem szpiegującym?

Ochrona przed oprogramowaniem szpiegującym (spyware) wymaga świadomego działania i stosowania odpowiednich środków ostrożności. Poniżej przedstawiamy kilka kluczowych kroków, które mogą pomóc w zabezpieczeniu urządzeń przed infekcją spyware.

Regularne aktualizacje oprogramowania

Utrzymywanie systemu operacyjnego, przeglądarki internetowej oraz wszystkich aplikacji w najnowszych wersjach jest jednym z najważniejszych kroków w ochronie przed spyware. Aktualizacje często zawierają poprawki bezpieczeństwa, które eliminują luki wykorzystywane przez cyberprzestępców do infekowania urządzeń.

Instalacja oprogramowania antywirusowego i antyspyware

Korzystanie z renomowanego oprogramowania antywirusowego, które oferuje ochronę w czasie rzeczywistym, to podstawowy element obrony przed spyware. Programy te potrafią wykrywać, blokować i usuwać oprogramowanie szpiegujące zanim zdąży ono zainfekować system.

Ostrożność w korzystaniu z poczty e-mail i internetu

Jednym z najczęstszych wektorów infekcji spyware są złośliwe e-maile i niebezpieczne strony internetowe. Nigdy nie należy otwierać załączników ani klikać na linki w wiadomościach od nieznanych nadawców. Zawsze warto sprawdzić adres URL przed kliknięciem, aby upewnić się, że prowadzi do zaufanej strony.

Unikanie pobierania oprogramowania z nieznanych źródeł

Pobieranie aplikacji i programów z niezweryfikowanych źródeł zwiększa ryzyko zainfekowania urządzenia spyware. Zawsze należy korzystać z oficjalnych stron producentów lub uznanych platform dystrybucji, takich jak Google Play czy Apple App Store. Szczególną ostrożność należy zachować przy instalacji darmowego oprogramowania, które może zawierać ukryte komponenty spyware.

Uważne czytanie zgód i regulaminów

Podczas instalacji nowego oprogramowania użytkownicy często zgadzają się na warunki bez ich przeczytania. W ten sposób można nieświadomie wyrazić zgodę na instalację spyware.

Używanie blokad pop-upów i narzędzi do prywatności

Blokady pop-upów i narzędzia do prywatności mogą pomóc w ochronie przed złośliwymi reklamami, które mogą zawierać spyware. Dodatki do przeglądarek, takie jak uBlock Origin czy Privacy Badger, mogą blokować podejrzane strony internetowe i śledzące skrypty, co ogranicza ryzyko zainfekowania.

Regularne kopie zapasowe

Regularne tworzenie kopii zapasowych ważnych danych to kluczowy element ochrony przed wszelkiego rodzaju zagrożeniami, w tym spyware. W przypadku infekcji, buckup w firmie umożliwia szybkie przywrócenie systemu do stanu sprzed infekcji, minimalizując straty danych.

FortiGate

FortiGate od Fortinet to przede wszystkim wszechstronna ochrona Twojej sieci!

Sprawdzam!

Jak usunąć oprogramowanie szpiegujące?

Usunięcie oprogramowania szpiegującego (spyware) z urządzenia wymaga podjęcia kilku kroków, aby skutecznie oczyścić system i zabezpieczyć swoje dane. Proces ten różni się w zależności od tego, czy infekcja dotyczy komputera, czy urządzenia mobilnego.

Usuwanie spyware z komputera

Pobierz i uruchom narzędzie do usuwania wirusów: Pierwszym krokiem jest pobranie zaawansowanego oprogramowania antywirusowego, które potrafi wykrywać i usuwać różne rodzaje zagrożeń, w tym spyware. Przeprowadź pełne skanowanie systemu, aby zidentyfikować i usunąć złośliwe oprogramowanie.
Kontakt z instytucjami finansowymi: Po oczyszczeniu systemu, warto skontaktować się z bankiem lub innymi instytucjami finansowymi, aby poinformować ich o możliwej nieuczciwej działalności na Twoich kontach. Może to pomóc w zabezpieczeniu Twoich finansów przed dalszymi nadużyciami.
Zgłoszenie kradzieży danych: Jeśli skradzione informacje są wrażliwe, warto rozważyć zgłoszenie tego faktu organom ścigania, zwłaszcza jeśli naruszenie dotyczyło danych chronionych prawem federalnym lub stanowym.
Zainstalowanie narzędzi antyspyware: Po usunięciu spyware, zainstaluj specjalistyczne narzędzia antyspyware, które pomogą w dalszej ochronie urządzenia przed podobnymi zagrożeniami w przyszłości.

Usuwanie spyware z urządzenia mobilnego

Odinstaluj podejrzane aplikacje: Jeśli zauważysz oznaki infekcji spyware na swoim smartfonie lub tablecie, pierwszym krokiem jest odinstalowanie aplikacji, których nie rozpoznajesz lub które wydają się podejrzane. Przejdź do ustawień urządzenia, wybierz opcję „Aplikacje” i usuń wszelkie nieznane programy.
Przeprowadź skanowanie antywirusowe: Uruchom skanowanie za pomocą aplikacji antywirusowej lub antymalware. Możesz skorzystać z aplikacji zainstalowanej fabrycznie lub pobrać renomowane narzędzie ze sklepu z aplikacjami, takiego jak Google Play Store czy Apple App Store.
Przywrócenie ustawień fabrycznych: Jeśli powyższe kroki nie przyniosą rezultatu, warto rozważyć przywrócenie urządzenia do ustawień fabrycznych. Przed tym krokiem wykonaj kopię zapasową danych, które możesz później przywrócić. Reset do ustawień fabrycznych usuwa wszystkie dane i zainstalowane programy, co może skutecznie wyeliminować spyware.
Skanowanie po przywróceniu danych: Po przywróceniu danych na urządzeniu, przeprowadź ponowne skanowanie antywirusowe. Czasami pierwsze skanowanie może nie usunąć wszystkich zagrożeń, dlatego ważne jest upewnienie się, że urządzenie jest w pełni oczyszczone.

Te kroki pozwolą na skuteczne usunięcie oprogramowania szpiegującego z Twojego urządzenia, minimalizując ryzyko dalszych problemów związanych z bezpieczeństwem danych. W kolejnym kroku warto zainstalować odpowiednie zabezpieczenia, aby chronić się przed przyszłymi atakami.

Narzędzia chroniące przed spyware

Aby skutecznie zabezpieczyć się przed oprogramowaniem szpiegującym (spyware), warto zainwestować w odpowiednie narzędzia ochronne, które oferują wszechstronną ochronę na różnych poziomach.

Antywirusy - Rekomendowane antywirusy, takie jak Next-gen antywirus CrowdStrike Falcon Prevent oraz SentinelOne Singularity Core NGAV, oferują zaawansowaną ochronę przed różnymi zagrożeniami, w tym spyware.
Narzędzia do ochrony poczty firmowej - W celu zabezpieczenia firmowej poczty e-mail warto zastosować narzędzia antyspamowe, takie jak Barracuda Email Security Gateway, FortiMail lub Proofpoint Essentials.
Firewalle - Dla ochrony sieci polecamy firewalle FortiGate oraz Stormshield, które skutecznie monitorują i blokują podejrzany ruch sieciowy, chroniąc przed infiltracją spyware.

Rozwiązania do backupu - Aby zabezpieczyć dane przed utratą, warto skorzystać z rozwiązań do tworzenia kopii zapasowych, takich jak Commvault, Acronis, Veeam, oraz Barracuda. Te narzędzia umożliwiają regularne tworzenie kopii zapasowych, co pozwala na szybkie odzyskanie danych w razie infekcji.
Menedżery haseł - W celu ochrony swoich haseł zalecamy korzystanie z menedżerów haseł, takich jak F-Secure oraz LastPass. Te narzędzia pomagają zarządzać silnymi, unikalnymi hasłami i chronią dane przed przechwyceniem przez spyware.

Dzięki tym narzędziom możesz znacząco zwiększyć poziom bezpieczeństwa swoich urządzeń oraz danych, minimalizując ryzyko infekcji oprogramowaniem szpiegującym. Oczywiście to nie wszystko! W naszym portfolio znajdziesz wiele narzędzi do walki z oprogramowaniem szpiegującym. Wystarczy, że do nas napiszesz, a my pomożemy Ci stworzyć cyberbezpieczną fortecę!

Pamiętaj, że nawet najlepsze zabezpieczenia wymagają regularnej konserwacji i monitorowania, aby były skuteczne. Dbanie o bezpieczeństwo cyfrowe to ciągły proces, który wymaga uwagi i świadomego podejścia do korzystania z technologii. Dzięki odpowiednim narzędziom i praktykom możesz zminimalizować ryzyko związane z oprogramowaniem szpiegującym i chronić swoje dane przed nieautoryzowanym dostępem.